Egzekucja z rachunku bankowego dłużnika jest jednym z podstawowych sposobów egzekucji, zarówno w przypadku egzekucji sądowej, prowadzonej przez komornika, jak i administracyjnej, prowadzonej przez organy skarbowe. Wynika to przede wszystkim z faktu, iż ustalenie kont dłużnika nie stanowi szczególnej trudności dla organów egzekucyjnych. Komornik jest bowiem ustawowo uprawniony do uzyskiwania takich informacji, zaś organy skarbowe często już z urzędu posiadają wiedzę o posiadanych przez dłużnika rachunkach bankowych. Jednakże nawet jeśli prowadzona egzekucja jest zasadna z obiektywnego punktu widzenia, to nie zawsze podlega pod nią cały majątek dłużnika. Nie inaczej jest ze środkami pieniężnymi znajdującymi się na rachunku bankowym przedsiębiorcy.
ZAJĘCIE KONTA
Egzekucja administracyjna jest prowadzona w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r – o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zaś egzekucja sądowa w oparciu o przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Niezależnie jednak od charakteru prowadzonego postępowania egzekucyjnego, w praktyce organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego poprzez przesłanie do banku stosownego zawiadomienia, wskazującego na wysokość egzekwowanych kwot, w tym również kosztów egzekucyjnych. Egzekucja odbywa się poprzez jednoczesne wezwanie banku, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności i bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności.
Organ egzekucyjny ma również obowiązek zawiadomić dłużnika o dokonanym zajęciu jego konta bankowego. Zajęcie jest jednak skuteczne nie od chwili poinformowania dłużnika o tej czynności, lecz już od chwili doręczenia bankowi zawiadomienia o zajęciu. Stąd najczęstsza jest sytuacja, w której dłużnik jeszcze nie wie o prowadzonej przeciwko niemu egzekucji, a jednak już nie może dokonywać żadnych wypłat z zablokowanego konta. Co równie istotne, organ egzekucyjny nie ma obowiązku wskazywania numerów konkretnych rachunków, z których ma być prowadzona egzekucja. W braku takiego wskazania, zajęcie jest skuteczne w odniesieniu do wszystkich rachunków bankowych dłużnika, prowadzonych przez dany bank.
Zarówno jednak procedura egzekucji administracyjnej jak i sądowej przewiduje wyłączenie spod zakazu wypłat bieżące wypłaty na wynagrodzenie za pracę. W żadnym wypadku jednak zarówno bank jak i organ egzekucyjny nie weryfikuje przeznaczenia środków znajdujących się na rachunku, stąd bez odpowiedniej inicjatywy ze strony dłużnika-pracodawcy, wypłata środków na wynagrodzenia nie będzie możliwa.
EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA
Wynikające z przepisu art. 81 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wyłączenie uprawnia do dokonywania przez przedsiębiorcę wypłat z zablokowanego rachunku, jednak wyłącznie na bieżące wynagrodzenia za pracę oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania. Powyższe pozwala na regulowanie należności pracowników z tytułu ich wynagrodzenia. Pamiętać jednak należy, że wskazane wyłączenie nie obejmuje wypłaty zaległych wynagrodzeń, co z kolei oznacza, że środki, które nie mają być przeznaczone na uregulowanie bieżących należności pracowników, nadal nie będą mogły zostać wypłacone przez pracodawcę, a tym samym zaległe płace nadal nie będą mogły zostać pokryte.
W przypadku egzekucji administracyjnej sytuacja jest bardziej korzystna dla pracodawcy, a tym samym i dla jego pracowników. Łatwiejsza jest bowiem droga do uzyskania środków na wynagrodzenia. Celem dokonania wypłaty środków z zablokowanego rachunku, pracodawca nie ma obowiązku uzyskiwania zgody organu skarbowego, prowadzącego egzekucję, zaś wszystkie formalności załatwiane są bezpośrednio z bankiem. Wymaganym jest tylko, aby we właściwym banku pracodawca złożył odpis listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, np. umów o pracę, regulaminu wynagradzania, na istnienie okoliczności uzasadniających umożliwienie wypłaty. Na tej podstawie bank powinien dokonać wypłaty środków na wynagrodzenia, które objęte są przedłożoną listą płac. Istotnym jest przy tym, aby lista płac została sporządzona w sposób prawidłowy i skrupulatny, a także aby została opatrzona podpisem uprawnionej do tego osoby.
Ponadto zgodnie z art. 81 § 5 omawianej ustawy, zakaz wypłat z zajętego rachunku nie obejmuje podatku dochodowego od osób fizycznych oraz składek na ubezpieczenie społeczne, należnych od dokonywanych wypłat na bieżące wynagrodzenia. Oznacza to, że pracodawca ma również możliwość regulowania bieżących należności publicznoprawnych, związanych z wypłacanymi wynagrodzeniami. Podobnie jednak jak w przypadku samych wynagrodzeń, zakaz wypłat nie obejmuje jedynie bieżących należności, co z kolei powoduje, że brak jest możliwości dysponowania środkami w celu uregulowania zaległości z podobnego tytułu z wcześniejszych okresów.
EGZEKUCJA SĄDOWA
Podobne regulacje istnieją również w przypadku egzekucji sądowej i są zawarte w treści art. 890 § 2 kpc. Zgodnie z jego treścią zakaz wypłat z zajętego rachunku nie dotyczy bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi.
Istotna różnica polega jednak na tym, że wysokość kwot podlegających wypłacie z rachunku na pokrycie wynagrodzeń jest w przypadku egzekucji sądowej ograniczona do wysokości przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W skutek tego pokrzywdzeni mogą zostać ci pracownicy, których wynagrodzenia przekraczają kwotę obliczoną według wskazań tego przepisu.
Ponadto lista płac, wraz z wnioskiem o zwolnienie z zakazu wypłat, musi zostać złożona bezpośrednio komornikowi. Bada on zasadność przedłożonej dokumentacji i podejmuje decyzję co do zwolnienia. Bez zezwolenia komornika bank nie dokona żadnej wypłaty, stąd niezwykle ważne jest odpowiednie i wyczerpujące udokumentowanie okoliczności uzasadniających jego udzielenie. Jak każda czynność komornika, również ona podlega zaskarżeniu, co z kolei oznacza, że nawet udzielone zwolnienie może zostać uchylone przez sąd nadzorujący postępowanie egzekucyjne, jeśli wierzyciel złoży stosowną skargę i okażę się ona w uznaniu sądu zasadna.
TYLKO KWOTY NA RACHUNKU?
Niestety dla pracodawców, jak i dla pracowników, omawiane zwolnienie z zakazu wypłaty środków przeznaczonych na bieżące wynagrodzenia, dotyczy wyłącznie wierzytelności z rachunków bankowych. Utrwalony jest bowiem w orzecznictwie pogląd, który został wyrażony m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2007 r. – sygn. akt VIII SA/Wa 106/07: W przypadku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci zajęcia wierzytelności, organ egzekucyjny nie jest obowiązany do zwolnienia spod egzekucji kwot na wynagrodzenia pracowników, gdyż jedynie w przypadku egzekucji z rachunku bankowego istnieje możliwość dokonania bieżących wypłat na wynagrodzenia za pracę, po złożeniu bankowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dokumentu.
Zatem w przypadku dokonania zajęcia wierzytelności przysługujących dłużnikowi-pracodawcy od jego kontrahentów, będą oni zobowiązani do przekazania należnych kwot organowi egzekucyjnemu, oczywiście do wysokości egzekwowanych należności. W innym przypadku to kontrahent narazi się na odpowiedzialność względem wierzyciela, skutkującą obowiązkiem naprawienia szkody powstałej w wyniku nie wykonania obowiązków nałożonych przez organ egzekucyjny, niezależnie od możliwości nałożenia na niego grzywny.
Podstawa prawna:
– ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r – o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – kodeks postępowania cywilnego.
Michał Dytkowski, Radca Prawny w firmie prawniczej Ciszewski&Prawnicy oraz Prawnik+
