Oto przykład ze szkoleń jakie prowadzę: ćwiczenie jakich wiele, podaję instrukcję do ćwiczenia. Zadaniem uczestników w zespołach jest zbudowanie czegoś – może być słynna „wieża”.  Po zapoznaniu się z „materiałami budowlanymi” przystępują do pracy. Od razu ujawnia się osoba, która „ma plan” proponuje różne rozwiązania, na co odzywa się druga osoba i mówi „no tak, ale przecież …..”,  następnie podniesionym tonem włącza się trzecia osoba „słuchajcie mamy zadanie do wykonania, a czasu niewiele” i zaczyna ustawiać pracę. W tym samym zespole są osoby, które spokojnie myślą i tworzą koncepcję budowli rysując ją na papierze. Znajomy obrazek? Zapewne!

Niezależnie od tego jakie zadanie stawiam przed grupą – ujawniają się role jakie reprezentują członkowie grupy. O jakich rolach mowa? O rolach grupowych.

Role grupowe – co to takiego i czemu o tym mówię przy okazji – efektywnych zespołów?

Rola to połączenie w jednym pojęciu dominujących cech charakteru i sposób zachowywania się osoby. Te dwa czynniki wyznaczają sposób budowania relacji i interakcji z innymi.

“Zespół nie jest zbiorowiskiem ludzi z nazwami stanowisk. To zgromadzenie jednostek, z których każda posiada role akceptowane przez innych. Członkowie zespołu poszukują odpowiednich ról i wypełniają najefektywniej te, które są dla nich najbardziej naturalne” pisze dr Meredith Belbin.

Jeśli tak jest jak pisze dr Belbin – to znajomość ról w jakie mogą wchodzić moi pracownicy jest bardzo pomocna w codziennym zarządzaniu zespołem.

 Kiedy grupa osób staje się zespołem?

Kiedy osiągniecie celu staje się priorytetem, oraz kiedy ujawnią się w grupie  kryteria sukcesu: zaufanie, aktywne rozwiązywanie konfliktów, zaangażowanie, odpowiedzialność i dbałość o wyniki.

Krótko przedstawię role grupowe, o których mówi Belbin:

Kreator (KR) – Rola Kreatora to przede wszystkim generowanie nowych propozycji i rozwiązywanie problemów. Jest to osoba bardzo kreatywna, przez co może być przez innych niezrozumiała.

Ewaluator (EW) – Ewaluator znakomicie analizuje problemy, rozwija koncepcje i sugestie. Jest znakomity w ocenach za i przeciw.

Koordynator (KO) – Dobrze się czuje jako osoba odpowiedzialna za zespół ludzi o różnych kompetencjach, przewodniczy im.

Implementer (IMP) – Jest bardzo przydatny w organizacji ze względu na niezawodność i umiejętność przystosowania. Odnosi sukces, ponieważ jest efektywny i ma wyczucie.

Perfekcjonista (PER) – Perfekcjonista jest nieoceniony w zadaniach, które wymagają dużej koncentracji i wysokiego poziomu dokładności.

Lokomotywa (LOK) – Jest zazwyczaj dobrym kierownikiem, ponieważ jest aktywny i dobrze działa pod presją.

Dusza Zespołu (DZ) – Rolą Duszy Zespołu jest zapobieganie problemom interpersonalnym, powstającym w zespole i przez to umożliwianie pełnego zaangażowania wszystkim członkom zespołu.

Poszukiwacz Źródeł (PZ) – Jest znakomity w rozwijaniu i realizowaniu pomysłów korzystając z zasobów spoza zespołu. Jest najlepszy, jeśli chodzi o kontakty zewnętrzne i prowadzenie negocjacji.

Specjalista (SP) – Specjalista jest niezastąpionym członkiem zespołu, dostarcza wiedzę i umiejętności, które nie są powszechnie dostępne.

Warto pamiętać że najważniejszy jest cel – czyli co mamy do zrobienia, następnie zapraszamy osoby do zespołu, tworząc tzw. zespoły projektowe. Rolę lidera możemy powierzyć „lokomotywie” lub „koordynatorowi”. Niezmiernie cenną rolą w zespole jest „kreator” generujący pomysły na rozwiązanie a jeśli uda nam się zaprosić do wspólnej pracy „ewaluatora” mamy świetny duet. W zespole zawsze dobrze się sprawdza „dusza zespołu”, która dba o dobrą atmosferę i łagodzi konflikty.

Mówiąc o budowaniu zespołu nie można pominąć jeszcze jednej ważnej kwestii – a mianowicie procesu grupowego. Co to takiego? Każdy zespół od momentu stworzenia przechodzi przez poszczególne fazy rozwoju. Bruce Tuckman podzielił proces grupowy na fazy:

• forming – formowanie się zespołu
• storming – docieranie się i konflikt
• norming – normowanie powstawania zasad i reguł w zespole
• performing – działanie, współpraca

Aby przeprowadzić zespół przez kolejne fazy lider zespołu ma określone zadania do wykonania.

W pierwszej fazie lider powinien skupić się na: wyznaczeniu celu, określeniu zadań dla każdego członka zespołu, wprowadzeniu zasad. W drugiej fazie (docierania się i konfliktu) ważne jest aby pamiętać o: dobieraniu zadań w taki sposób, by ludzie potrzebowali siebie nawzajem – w efekcie współpracowali ze sobą, stworzeniu bezpiecznego pola do rozmów, do wymiany argumentów w bezkonfliktowy sposób. W trzeciej fazie kiedy zespół jest już samodzielny rolą lidera jest przede wszystkim wsparcie zespołu i budowanie odpowiedzialności za wspólny cel. W ostatniej fazie rozwoju zespołu, zespół pracuje płynnie, członkowie świetnie się rozumieją i komunikują przestrzegają wspólnych wartości, oraz norm grupowych. Tutaj lider ma na zadanie przede wszystkim: wyznaczanie nowych celów i wyzwań, motywowanie zespołu, wsparcie w razie problemów, dawanie możliwości rozwoju członkom zespołu.

Jeśli drogi liderze doszedłeś do tej fazy rozwoju ze swoim zespołem – to śmiało można powiedzieć, że osiągnąłeś sukces. Co dalej? Obserwuj zespół, ponieważ może on powrócić do poprzednich faz z różnych powodów. Jeśli zmieni się np. skład zespołu lub zmienią się zakresy obowiązków.

Ile trwają poszczególne fazy rozwoju zespołu? Wszystko zależy od członków zespołu, od ich wiedzy i doświadczenia, cech osobowości i osoby lidera.

Budowanie zespołu to proces i świadome działanie lidera.

___

Autor: Marta Bober-Lal – ekspert VandO (https://vando.pl/), trener, coach, konsultant i manager. Jest specjalistką w dziedzinie zarządzania i komunikacji.