Jak wygląda w Polce wellbeing pracowniczy? Jakie potrzeby mają zatrudnieni? W jaki sposób odpowiadają na nie przedsiębiorcy? Czy to wystarcza, a jeśli nie, to co jeszcze mogą zrobić? Jak dziś w Polce „tworzy się” wellbeing?
Zdrowie pracowników ma ogromne znaczenie dla jakości ich życia oraz aktywności zawodowej i społecznej. Jest cenne również dla pracodawców. Przekłada się na wyniki finansowe firm. Im większe absencja i prezenteizm zatrudnionych, tym bardziej rosną koszty pracy. Przedsiębiorcy to dostrzegają. Ci, którzy chcą liczyć się na rynku pracy, dbają nie tylko o zdrowie fizyczne zatrudnionych, ale troszczą się w ogóle o ich dobrostan, czyli o wellbeing. Można go rozpatrywać pod różnymi kątami: fizycznym, psychicznym i społecznym, poza tym – i w pracy, i poza nią. Jakie rozwiązania firmy mają do dyspozycji? Na jakie oczekiwania pracowników odpowiadają, aby ci odczuli, że są dla danej organizacji wartością i że jej na nich zależy? W jaki sposób ich zatrzymać i jak pozyskać nowe talenty?
Wellbeing zaczyna się od zdrowia
Od kilku lat Medicover przygotowuje raport o stanie zdrowia pracowników w Polce, ujmując je zgodnie z definicją WHO w 3 aspektach: fizycznym, psychicznym i społecznym. Tegoroczna edycja raportu: „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2023” opiera się na danych medycznych ponad 500 000 pracowników – pacjentów Medicover z lat 2020-2022 oraz na wynikach badania ankietowego przeprowadzanego w drugim kwartale 2023 r. wśród 1300 pacjentów Medicover. Co zawiera?
- Przedstawia rzetelny obraz głównych problemów zdrowotnych i czynników wpływających na absencję oraz prezenteizm.
- Ocenia, m.in., jak pandemia COVID-19 wpłynęła na zdrowie pracowników i jak duży dług zdrowotny mamy do spłacenia, zwłaszcza w zakresie profilaktyki nowotworowej.
- Pokazuje statystyki nt. stylu życia i opinii pracowników o różnych zachowaniach i nawykach wpływających na zdrowie
i efektywność w pracy. - Szacuje również roczne koszty, jakie pracodawcy ponoszą z powodu najczęstszych chorób pracowników.
- Podpowiada też, jak przeciwdziałać problemom zdrowotnym i jak zapobiegać zagrożeniom, aby nie stały się przyczyną poważnych chorób w przyszłości.
Autorzy raportu, wychodząc od zdrowia, idą jednak dalej.
Poruszają kwestie wellbeingu pracowników, na który oprócz zdrowia składają się m.in.: równowaga między pracą a życiem prywatnym, sposób spędzania czasu wolnego, samopoczucie psychiczne, utrzymywanie i budowanie relacji międzyludzkich. Starają się wskazać, jak najlepiej i najkorzystniej dla firmy zadbać o dobrostan pracowników, uwzględniając to, że poszczególne jego obszary łączą się i przenikają: nie od dziś przecież wiadomo, że stan psychiczny wpływa na ciało i odwrotnie, a to przekłada się na jakość i ilość kontaktów społecznych.
Warto przyjrzeć się danym z raportu. Ocenić, na ile pracodawcom udaje się zaopiekować potrzebami pracowników, i poznać dostępne rozwiązania.
Wellbeing: aspekt fizyczny
Opieka medyczna – profilaktyka – zdrowa dieta – aktywność fizyczna – ergonomia
Prywatna opieka medyczna dla pracowników staje się w Polsce standardem. Pracodawcy starają się dbać o zdrowie fizyczne swoich ludzi. Mimo tego u ponad połowy osób aktywnych zawodowo występuje co najmniej jeden czynnik ryzyka chorobowego, m.in.: nadwaga, zbyt wysokie: cholesterol, cukier, ciśnienie. Mogą one prowadzić do chorób cywilizacyjnych i zwiększać absencję. Tymczasem rozwojowi 80% z nich można zapobiegać[1], odpowiednio dbając o zdrowie
i stosując profilaktykę. W niektórych przypadkach wystarczy zmienić… nawyki. Na przykład te dotyczące odżywiania.
Zwiększoną masę ciała zanotowano aż u 38% kobiet i 67% mężczyzn. Również mniej osób niż w poprzednim roku wskazało na zbilansowaną dietę, jako kluczowy element utrzymania dobrego zdrowia. To niepokojące, ponieważ nadwaga i otyłość są powiązane z wieloma typami chorób onkologicznych. Według WHO 70-90% nowotworów determinowanych jest przez zewnętrzne czynniki środowiskowe, na które mamy realny wpływ. Propagując i wprowadzając w społeczeństwie zdrowe nawyki, można by wyeliminować nawet 50% przypadków wszystkich chorób onkologicznych. I nie chodzi tylko o znany wszystkim przykład palenia papierosów[2] (w 2022 roku przyznało się 21% podopiecznych Medicover), które ma tendencje wzrostowe, ale np. o brak ruchu, który zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór o 80% i powoduje inne problemy zdrowotne.
Od kilku lat systematycznie rośnie liczba przypadków chorób układu ruchu i związanych z nimi zwolnień lekarskich. Są na 3. miejscu (zaraz po zwolnieniach z powodu ciąży oraz chorób układu oddechowego, czyli również infekcji sezonowych) i stanowią aż 11% wszystkich absencji pracowniczych. Dolegliwości, najczęściej bóle i ograniczenia ruchowe wynikające ze zwyrodnień i schorzeń kręgosłupa, stawów i przykurczy mięśniowych, mogą wyłączyć pracownika z pracy na długo.
Winien jest brak ruchu przy siedzącym trybie pracy.
Spójrzmy na dane. Aż 74% badanych nie spełnia norm dotyczących aktywności fizycznej zalecanych przez WHO. W porównaniu do 2022 r. to wzrost aż o 7 p.p. Minimum 30 minut nieprzerwanej aktywności fizycznej dziennie uprawia tylko 26% respondentów [3]. Jednocześnie osoby zatrudnione wiedzą, jak wielki wpływ ma aktywność fizyczna na ich zdrowie i ich wellbeing. Wymieniają ją zaraz po zdrowym odżywianiu i odpowiedniej ilości snu. Ci, którzy deklarują, że uprawiają sport lub aktywnie wypoczywają, robią to, aby poprawić ogólny stanu zdrowia (42%) i kondycję fizyczną (38%).
Aktywność ruchowa ma wpływ nie tylko na dobrostan fizyczny. Ludzie, którzy uprawiają sport i są aktywni fizycznie, cieszą się też lepszym zdrowiem psychicznym, wyższą satysfakcją z życia i większym poczuciem własnej wartości[4]. Lepiej radzą sobie ze stresem. Ponad 30% pracowników deklaruje, że uprawia sport, aby poprawić samopoczucie, odpocząć psychicznie i oderwać się od obowiązków, a aż 28% – by rozładować stres. U 31% badanych ruch poprawia samopoczucie i pozwala odpocząć. 31,5% właśnie na ruch przeznacza swój czas wolny [5]. Jednocześnie w porównaniu z rokiem ubiegłym mniejszy jest odsetek osób, które postrzegają aktywność fizyczną i odpowiednią ilości snu jako podstawę zachowania dobrego zdrowia.
Co może zrobić HR, aby zadbać o zdrowie fizyczne pracowników (a tym samym zmniejszyć absencję)?
Oprócz dostępu do opieki medycznej zapewnić profilaktykę oraz uświadamiać o jej konieczności. Na badania przesiewowe
w kierunku raka piersi i szyjki macicy zgłasza się według danych NFZ mało kobiet: to jedynie 11,6% (cytologia szyjki macicy) oraz 36,41% (mammografia piersi). Dla porównania odsetek pacjentek Medicover, które poddają się badaniu cytologii szyjki macicy wynosi 64% i jest wielokrotnie wyższy. Pracownicy, którzy korzystają z opieki medycznej Medicover[6], szybciej i łatwiej dostępnej oraz lepiej zorganizowanej, przebywają na zwolnieniach lekarskich nawet o połowę krócej w porównaniu do osób ubezpieczonych w ZUS[7]. Dzięki temu pracodawcy mogą zaoszczędzić rocznie średnio 1462 zł na każdej zatrudnionej osobie.
Poza tym warto – już na poziomie kultury organizacyjnej w firmie, ale również przez świadczenia pozapłacowe – wspierać pracowników, aby zdrowiej się odżywiali. Warto również stawiać na działania promujące ruch w firmie,ruch po pracy (pakiety sportowe dla pracowników i ich bliskich), a także edukację i … ergonomię w miejscu pracy. Nie traktować jej po macoszemu.
Dziś jedynie co 5. duże przedsiębiorstwo w Polsce korzysta z usług ekspertów przy projektowaniu i planowaniu ergonomicznym (dla porównania w EU jest to 68,8% dużych firm[8]). Poza tym dominuje podejście reaktywne, czyli korekcyjne (rozwiązania wprowadza się po stwierdzeniu dolegliwości u pracowników), zamiast proaktywnego, które zakłada uwzględnienie ergonomii już na etapie planowania. W rezultacie – działania dorywcze i „po szkodzie” nie przynoszą pracodawcom oczekiwanych i policzalnych korzyści. A mogą być one wymierne i duże. Organizacja stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii zwiększa aktywność
i zaangażowanie pracowników oraz ich komfort psychiczny i koncentrację, eliminuje zmęczenie i sprzyja zachowaniu zdrowia. Opłaca się wiec postępować według starej zasady, lepiej zapobiegać niż leczyć. Sprawdza się ona również w kolejnym obszarze, jakim jest zdrowie psychiczne.
Dobrostan psychiczny pracowników
Od radzenia sobie ze stresem, przez zapobieganie wypaleniu zawodowemu po specjalistyczne konsultacje
W Polsce aż 23% osób doświadcza stresu codziennie, a kilka razy w tygodniu – aż 29%. Szacuje się, że ok. 65% społeczeństwa jest zagrożone depresją. Z raportu Medicover wynika, że liczba dni absencji chorobowej spowodowana stanami lękowymi wzrosła rok do roku o 23%[9].
Inne badania też potwierdzają, że ze zdrowiem psychicznym pracowników w Polsce nie jest najlepiej. 72% zatrudnionych boryka się z poczuciem niepokoju i lękiem o przyszłość, a 60% odczuwa smutek i bezsilność. Aż 33% spełnia przesiewowe kryteria diagnostyczne do dalszej oceny w kierunku zaburzeń nastroju lub zaburzeń lękowych. 18% natomiast korzystało ze wsparcia psychologicznego na przestrzeni ostatniego roku. Średni czas absencji z powodu złego stanu psychicznego Polaków wynosi 20 dni w skali roku.[10]
Badania pokazują także, że zdrowie psychiczne znalazło się na ostatnim miejscu listy priorytetów pracodawców [11]. W firmach nie ma wiedzy na temat profilaktyki zdrowia psychicznego. Pracodawcy nie są też do końca świadomi konsekwencji, jakie wiążą się z jego bagatelizowaniem. Aż 97% zarządzających zauważyło spadek motywacji i zaangażowania pracowników na przestrzeni ostatnich 3 lat, ajJedynie 30% polskich pracodawców włączyło do strategii wellbeingowej wsparcie
w zakresie zdrowia psychicznego, w tym psychoterapeutyczne. 62% pracowników deklaruje, że chciałoby, by firma zapewniła im do takiego wsparcia dostęp[12]. Jako powód spadku efektywności zawodowej podawane są przez nich najczęściej: obniżony nastrój, atmosfera w miejscu pracy, wynagrodzenie, problemy rodzinne i finansowe. Poza tym aż 82% zatrudnionych pragnie, aby ich organizacje postrzegały ich nie tylko jako pracowników, ale przede wszystkim jako ludzi[13] i brały pod uwagę ich życie osobiste i pasje. By troszczyły się również o ich dobrostan społeczny.
Wellbeing społeczny
Wypoczynek – uczestnictwo w kulturze – utrzymywanie i budowanie relacji międzyludzkich – realizacja pasji
Odpowiedni odpoczynek – oprócz zbilansowanej diety, aktywności fizycznej, dobrych relacji międzyludzkich i unikania używek – warunkuje zdrowsze i dłuższe życie[14]. Wypoczęci pracownicy lepiej wywiązują się ze swoich obowiązków zawodowych. Pracodawcom powinno zatem zależeć, aby zapewnić go zatrudnionym. Poza tym na polskim rynku pracy są 2 pokolenia: Y, czyli Milenialsi, oraz Z, które bardzo cenią sobie czas poza pracą i chcą go spędzać atrakcyjnie. Jak pracodawca może się do tego przyczynić, a jednocześnie zadbać o ich zdrowie, czyli również o interesy firmy?
Zdaniem aż 53% pracowników na zdrowie wpływa pozytywnie uczestnictwo w wydarzeniach społeczno-kulturalnych. Jednocześnie tylko 7% badanych korzysta z kultury, wychodząc do kina, teatru, muzeum czy na koncerty. To niewiele, wziąwszy pod uwagę, że udział w wydarzeniach kulturalnych i obcowanie ze sztuką (nawet jeśli jest to tylko 2 razy do roku) zapobiega depresji: zmniejsza jej ryzyko o 32%, a także wydłuża życie: obniża ryzyko śmierci o co najmniej 14%[15].
Dla 72% osób pracujących udział w życiu kulturalnym to okazja, aby budować relacje z innymi, co jest podstawą zdrowia społecznego. Spotkania towarzyskie jako sposób spędzania czasu wolnego praktykuje 19% respondentów. Niemal 44% z nich umawia się ze znajomymi kilka razy w miesiącu, a blisko 42% bierze udział w takich spotkaniach kilka razy w roku.
Cieszą dane, według których prawie 75% pracowników ma jakieś hobby, a 34% na co dzień poświęca na nie wolny czas. Ale aż
u 25% pracowników hobby brak. To może prowadzić do wypalenia zawodowego.
W jaki sposób HR może zadbać o społeczny wellbeing pracowników? Stworzyć pracownikom możliwości uczestniczenia w kulturze i spotkaniach towarzyskich oraz realizacji zainteresowań. Doskonale nadają się do tego świadczenia pozapłacowe w formie kafeterii, gdzie każda osoba swobodnie wybiera to, co ją interesuje, i może próbować nowych rzeczy. Firmy, które zapewniają to swoim ludziom, mogą sobie pogratulować, ponieważ 83%[16]Polaków chce benefitów pozapłacowych dopasowanych do swoich potrzeb. Pozostałe organizacje – mają szansę to nadrobić.
Medicover Zdrowa Firma dysponuje gotowymi rozwiązaniami, z których pracodawcy mogą korzystać od razu, aby całościowo zadbać o wellbeing pracowników. Dostosowuje je optymalnie do potrzeb i możliwości danej organizacji, a jednocześnie dzięki platformie HR dba o komfort pracy zespołów, które są za wellbeing pracowniczy odpowiedzialne.
[1] https://www.instituteoflifestylemedicine.org/?page_id=130
[2] Powoduje ono raka krtani i płuca, raka jamy ustnej, jajnika, trzustki, raka nerki oraz białaczkę szpikową.
[3] Raport Medicover „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2023”
[4] The impact of sports participation on mental health and social outcomes in adults: a systematic review and the ‘Mental Health through Sport’ conceptual model | Systematic Reviews | Full Text (biomedcentral.com)
[5] Raport Medicover „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2023”
[6] Raport Medicover „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2023”
[7] Raport Medicover „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2023”
[8] European map | ESENER (europa.eu)
[9] Raport Medicover „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2023”
[10] ICAN Institute: „Kondycja psychiczna polskich pracowników”
[11] McKinsey & Company za
https://www.prawo.pl/kadry/kondycja-psychiczna-polskich-pracownikow-na-przestrzeni-ostatnich-3-lat-badanie,523404.html
[12] ICAN Institute: „Kondycja psychiczna polskich pracowników” za https://www.prawo.pl/kadry/kondycja-psychiczna-polskich-pracownikow-na-przestrzeni-ostatnich-3-lat-badanie,523404.html
[13] 9 Future of Work Trends For 2023 (gartner.com) December 22, 2022
[14] The art of life and death: 14 year follow-up analyses of associations between arts engagement and mortality in the English Longitudinal Study of Ageing. Daisy Fancourt, Andrew Steptoe. BMJ 2019;367:l6377 https://www.bmj.com/content/367/bmj.l6377
[15] https://www.artsforhealth.org/research/artsengagementandhealth/ArtsEngagementandHealth.pdf
[16] Pakiety medyczne. Czy pracownicy chcą dopłacać do opieki medycznej – Infor.pl
