Jak pandemia Covid-19 wpłynęła na oczekiwania pracowników pod względem dodatków pozapłacowych mających wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo? Jak jej skutki zaważą na decyzjach działów HR odpowiedzialnych za ofertę benefitów firmowych? Co warto zrobić, aby w dzisiejszej rzeczywistości zadbać z jednej strony o satysfakcję z pracy, a z drugiej o produktywność pracowników?
Pracodawcy i pracownicy działów HR wiedzą, jak ważne jest to, by zapewnić pracownikom benefity, dzięki którym będą mogli zatroszczyć się o zdrowie swoje i najbliższych. Dobre zdrowie, pojmowane szeroko, zgodnie z definicją WHO: jako fizyczne, psychiczne i społeczne, przekłada się na dobrostan pracowników — i dosłownie — procentuje: ma wpływ na zaangażowanie w pracę, efektywność, a w rezultacie — na wynik finansowy firmy i ponoszone przez nią koszty.
Kompleksowa opieka medyczna to aż 1408 zł oszczędności na pracownika rocznie.
Skąd te dane? Medicover, jak co roku, przygotował raport „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2021”. To kompleksowa analiza stanu zdrowia populacji pracowników objętych opieką medyczną w ramach pakietów dla firm i nowego podejścia do dbania o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników Zdrowa Firma.
Na potrzeby raportu przeanalizowano stan zdrowia 443 329 pacjentów, w tym 45,9% kobiet i 54,1% mężczyzn z różnych grup zawodowych, od produkcji, poprzez pracowników biurowych i mobilnych, aż do pracowników na stanowiskach decyzyjnych. Badanie oparto na danych z 2020 roku, które porównano z danymi z roku 2019 oraz z informacjami dotyczącymi ubezpieczonych w ZUS i korzystających z opieki medycznej poza Medicover. To porównanie dało bardzo interesujące wyniki, ciekawe zwłaszcza dla pracowników działów HR, którzy decydują o firmowych benefitach pozapłacowych.
Najważniejszym wnioskiem, jaki się nasuwa, jest to, że pandemia Covid-19 znacząco zmieniła potrzeby firm w zakresie opieki medycznej. I nie chodzi tu o zakażenia koronawirusem oraz wynikające z tego trudności. Po pierwsze, zasiała w pracownikach niepewność i lęk, ograniczyła kontakty międzyludzkie, dostęp do aktywności fizycznej i kultury, a tym samym wywarła duży wpływ na nasilenie się problemów psychicznych i fizycznych. Po drugie, pokazała, jakie działania profilaktyczne warto uwzględnić, planując benefity pracownicze i wybierając firmę, która będzie je dostarczać.
Dobra opieka medyczna zmniejsza absencję i zwiększa produktywność
Pracownik objęty opieką zdrowotną w Medicover przebywa w ciągu roku na zwolnieniu lekarskim średnio o połowę krócej: 5,5 dnia niż cała populacja ubezpieczonych w ZUS — średnio prawie 12 dni. Chociaż ze względu na pandemię mogłoby wydawać się inaczej, liczba zwolnień rok do roku zwiększyła się nieznacznie. W Medicover wzrost ten był jednak mniejszy (0,8%) niż w przypadku ogółu zwolnień (1,14%). Taki stan rzeczy (krótsza absencja i jej mniejszy przyrost) może wynikać z faktu, że pacjenci Medicover częściej korzystają z profilaktyki i mają lepszy dostęp do opieki zdrowotnej (w tym telemedycyny) oraz właściwego leczenia niż cała populacja pacjentów w Polsce. Wysoka jakość i dostępność opieki medycznej wpływają również na mniejszy prezenteizm, rozumiany jako nieefektywna obecność w pracy, kiedy to pracownik podejmuje ją i wypełnia obowiązki służbowe mimo przemęczenia, złego samopoczucia lub choroby.
Wykres nr 1. Średnia długość zwolnienia lekarskiego (ZLA) Porównanie populacji pacjentów Medicover vs. ogólnej populacji ubezpieczonych w ZUS.
Najczęstsze przyczyny zwolnień lekarskich
Wyłączając zwolnienia, z których korzystają kobiety w ciąży, najczęściej przyczyną nieobecności w pracy są choroby układu oddechowego (21,4%) i choroby układu ruchu (11,3%). Z powodu tych ostatnich pacjenci w 2020 roku częściej brali zwolnienia (wzrost o 22%). Można pokusić się o wniosek, że przyczyniły się do tego: lockdown w wyniku pandemii, siedzący tryb życia, brak ergonomicznych warunków w czasie pracy zdalnej, ograniczenia w wychodzeniu z domu i dostępie do rehabilitacji oraz zmniejszona aktywność fizyczna.
Zwiększyła się również – aż o 52% – absencja związana z zaburzeniami psychicznymi. Może to być skutek izolacji społecznej oraz mniejszego udziału w życiu kulturalnym oraz niepokoju związanego z pandemią. Liczba konsultacji psychiatrycznych i psychologicznych z powodu problemów ze zdrowiem psychicznym wzrosła ogółem o 55%, przy czym kobiety częściej (wzrost o 60%) szukały pomocy niż mężczyźni (wzrost o 46%). Aż o 90% zwiększyła się długość zwolnienia z powodu zaburzeń lękowych, o 65% z powodu ciężkiej reakcji na stres i o 47% z powodu epizodu depresyjnego. Nie zmienił się jednak profil głównych zaburzeń: najczęściej pacjenci skarżyli się właśnie na stres (29,8%), zaburzenia lękowe (27,7%) i depresję (16,85%). W przypadku dolegliwości tego typu bardzo ważna jest wczesna pomoc specjalistyczna. Tylko wtedy uda się przeciwdziałać pogłębieniu problemów mentalnych i zminimalizować ich skutki, które są dotkliwe, ponieważ wyłączają przeciętnego pracownika z aktywności zawodowej często na dłużej niż dolegliwości fizyczne.
Lepiej (i taniej!) zapobiegać niż leczyć
Opieka medyczna to nie tylko leczenie chorób, ale w dużej mierze profilaktyka. W Medicover w ciągu 2020 roku skorzystało z niej ponad 50% pacjentów. Wizyty profilaktyczne, które obejmują także te związane z Medycyną Pracy, stanowią w Medicover dominującą większość. Korzysta z nich 2-krotnie wyższy odsetek pacjentów w porównaniu do całej populacji pacjentów w Polsce . Co więcej, można powiązać większą liczbę wizyt profilaktycznych pacjentów Medicover z mniejszymi kosztami ich absencji w pracy, a to tylko potwierdza znaną powszechnie regułę, że bardziej opłaca się zapobiegać niż leczyć. Warto kierować się tym, mając na względzie zdrowie pracowników i wybierając firmę, która zapewni im opiekę medyczną.
Na drugim biegunie pod względem liczebności znajdują się wizyty lekarskie, których w 2020 roku było mniej niż w 2019. Znaczący spadek możemy zaobserwować mi.in. w liczbie konsultacji okulistycznych. Te, na które przychodzili pacjenci z powodu krótkowzroczności, odbywały się o 30% rzadziej. Nie znaczy to jednak, że skala problemów z widzeniem zmniejszyła się. Praca zdalna, wykonywana w domu praktycznie ciągle przed ekranem komputera, podnosi ryzyko pogłębiania się wad wzroku. Należy więc spodziewać się, że potrzeby zadbania o higienę oczu i właściwą korekcję wzroku będą w przyszłości większe niż obecnie.
Ile kosztuje pracodawcę absencja i prezenteizm pracowników oraz co zrobić, aby te koszty zmniejszyć?
W raporcie opublikowanym przez Medicover zaprezentowano, na przykładzie siedmiu powszechnych problemów zdrowotnych (lista poniżej), koszty jakie ponosi pracodawca.
Szczegółowe dane dotyczące liczby dni nieobecności i generowanych przez to kosztów oraz kosztów prezenteizmu w przeliczeniu na pracownika można zobaczyć tutaj (link do raportu). Skrócone zestawienie tych kosztów w przeliczeniu na jednego pracownika, porównujące opiekę medyczną w Medicover i poza Medicover, pokazuje, że ta pierwsza może dać pracodawcy znaczne oszczędności. I tak średni koszt absencji i prezenteizmu na jednego pracownika rocznie z powodu wymienionych dolegliwości wynosi odpowiednio:
Tabela nr 1. Średnie Koszty absencji i prezenteizmu w przeliczeniu na jednego pracownika na rok (2020)
Łatwo policzyć, że różnica między 2463 zł a 1055 zł to 1408 zł. Tyle też wynoszą oszczędności pracodawcy.
Jeśli pracownik korzysta z opieki medycznej Medicover, pracodawca oszczędza 1408 zł na pracownika w ciągu jednego roku
Do zdrowia – również przez kulturę, rozrywkę i sport
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje ludzkie zdrowie w 3 aspektach: fizycznym – jako prawidłowe funkcjonowanie organizmu, psychicznym: jako zdrowie emocjonalne i umysłowe, a także społecznym, czyli zdolność do nawiązywania i rozwijania prawidłowych relacji , jak też spełnienie zawodowe w pracy. W tym ujęciu niebagatelny wpływ na zdrowie mają również takie czynniki jak: realizacja pasji, udział w życiu kulturalnym i aktywność fizyczna czy zdrowa dieta. Udowodniono, że zmniejszają one ryzyko poważnych chorób i przedwczesnej śmierci , natomiast w czasie pandemii ludzie mieli znacznie mniej możliwości, aby chodzić do kina, na koncerty czy do teatru, uprawiać sport i rozwijać swoje zainteresowania.
Ponieważ Medicover poza opieką medyczną oferuje także pakiety sportowe pakiety sportowe oraz kafeteryjną platformę benefitową, dysponuje danymi na temat korzystania w 2020 roku ze świadczeń pracowniczych innych niż zdrowotne. Dla zespołów HR, budujących motywację pracowników za pomocą pozapłacowych dodatków, może to być cenna wskazówka. Cenniejsza tym bardziej, że gdy ukazuje się ten raport, pandemia wcale nie wyhamowuje – wręcz przeciwnie. Można więc zakładać, że zapotrzebowanie na bonusy określonego rodzaju będzie się utrzymywać jeszcze przez jakiś czas.
W 2020 roku znacznie zmniejszył się udział pracowników w wydarzeniach grupowych, w tym sportowych. Ograniczenie aktywności fizycznej związane z zamknięciem siłowni, basenów i wszelkiego rodzaju klubów sportowych przyczyniło się do wzrostu BMI wśród pacjentów – a tym samym do nadwagi i otyłości. Częściej też diagnozowano choroby układu ruchu.
W pandemii ludzie chętniej kupowali sprzęt sportowy, a także książki i e-prasę. Pokazuje to poniższy wykres.
Wykres nr 2. Korzystanie z benefitów umożliwiających realizację pasji i zainteresowań
Przypuszczalnie ten trend będziemy obserwować jeszcze w tym roku, tylko że w mniejszej skali.
5 czynników świadczących o zdrowiu populacji pracowników
– czego można się spodziewać w kolejnych latach? Raport przedstawia również ocenę ogólnego zdrowia pracowników. Analizie poddano 5 czynników, które mają na nie istotny wpływ: palenie tytoniu, wartość BMI (związana z nieprawidłową dietą, a w efekcie nadwagą i otyłością), poziom cukru w organizmie (cukrzyca), ciśnienie tętnicze (nadciśnienie – choroby układu krążenia i udary) i nieprawidłowy cholesterol całkowity (miażdżyca).
Ponad połowa pracowników narażona jest na co najmniej jeden czynnik ryzyka prowadzący do dolegliwości zdrowotnych w przyszłości.
Liczba pracowników palących, a więc zagrożonych chorobami nowotworowymi oraz niewydolnością oddechową i problemami z drogami oddechowymi, utrzymuje się na tym samym poziomie od wielu lat i stanowi 14-15%. W pandemii nieznacznie: o 2-3 p.p. wzrósł odsetek osób obu płci z rozpoznaniem nadwagi i otyłości. Ten wzrost wpisuje się jednak w trend, który jest obserwowany od dawna – sytuacja epidemiologiczna niewiele tu zmieniła.
Wśród pracowników przybyło osób z wynikiem wskazującym na nieprawidłowy poziom glikemii. Boryka się z tym problemem już co piąty zatrudniony. W tej sytuacji konieczne stają się: kontrola poziomu cukru i intensywniejsza profilaktyka cukrzycy, czyli działania promujące właściwe odżywianie, aktywność fizyczną, a rezultacie – zmniejszenie wagi ciała.
Blisko połowa badanych ma nieprawidłowy cholesterol całkowity – powyżej normy – i chociaż wyniki z 2020 roku odpowiadają danym z 2019, podobnie jak przy stanach przedcukrzycowych, warto zapobiegać zmianom miażdżycowym i dać pracownikom szansę na zmianę stylu życia: dbanie o właściwą dietę, ruch i redukcję masy ciała.
Jeśli chodzi o ciśnienie tętnicze, nieprawidłowości pod tym względem stwierdzano w 2020 roku częściej niż w 2019. Odnotowano przyrost o 7,2% dla mężczyzn i odpowiednio o 3,6% dla kobiet. Co prawda, w systemach medycznych Medicover rejestrowane są wartości ciśnienia mierzonego na wizytach lekarskich, a w 2020 zgłaszali się na nie pacjenci z cięższym przebiegiem choroby nadciśnieniowej, jednak wzrost ciśnienia tętniczego przekłada się na rozwój chorób układu krążenia, w tym udaru mózgu i śmierci. Tylko właściwe leczenie oraz odpowiednia dieta i aktywność fizyczna znacząco zmniejszają to ryzyko.
Wniosek, jaki się nasuwa, da się ująć w jednym zdaniu: Ogólny stan zdrowia pracowników zależy od holistycznego podejścia do zdrowia i stworzenia warunków, aby mogli się oni o swoje zdrowie zatroszczyć. A to już zadanie zespołów HR.
Nowe wyzwania dla działu HR i jak im sprostać?
Pandemia koronawirusa w 2020 roku przyniosła wiele niekorzystnych efektów, które wpłynęły na zdrowie pracowników bezpośrednio, np.: znacząco zwiększył się odsetek problemów psychicznych, z układem ruchu i z ciśnieniem oraz pośrednio – przez ograniczenie profilaktyki, aktywności fizycznej i dostępu do kultury.
Aby te efekty zniwelować, nie dopuścić do pogłębienia się problemów i dążyć do ich zmniejszenia, a dzięki temu zahamować i zredukować absencję chorobową pracowników, warto podjąć w firmach szeroko pojęte działania well-beingowe. Dobra, kompleksowa opieka medyczna oraz aktywność fizyczna (pakiety sportowe) to podstawa. Odpowiednia dieta, relaks, ograniczanie stresu, realizowanie zamiłowań i pasji są również niezbędne. To wskazuje, jakie wyzwania stoją przed zespołami HR.
Można stwierdzić, że w rzeczywistości, którą zdefiniował Covid-19, najważniejsze wyzwania dla działów HR koncentrują się na 4 obszarach:
- trosce o zdrowie pracowników, pojmowane szeroko, w trzech aspektach: fizycznym, psychicznym i społecznym,
- budowaniu odporności i kondycji psychicznej osób zatrudnionych,
- tworzeniu bezpiecznego i przyjaznego środowiska pracy,
- dostosowaniu organizacji do aktualnych warunków i potrzeb, zwłaszcza że pandemia jeszcze się nie skończyła i może potrwać nie tylko w 2021, ale i 2022 roku, a jej skutki będą odczuwalne jeszcze dłużej.
Na większość tych wyzwań Medicover ma gotową odpowiedź. Jest nią nowe podejście do dbania o zdrowie pracowników: Zdrowa Firma
Rozwiązanie to pomaga pracodawcom w realizacji celów HR i biznesowych: budowaniu bezpieczeństwa, zdrowia pracowników oraz zwiększaniu ich zaangażowania i efektywności. W Zdrowej Firmie klienci otrzymują rozwiązania wspierające wszystkie obszary zdrowia. Nie tylko opiekę medyczną, ale także dostęp do rozrywki i kultury, możliwości uprawiania sportu czy korzystania z porad dietetycznych.
Wszystkich zainteresowanych Zdrową Firmą zapraszamy do kontaktu zdrowafirma.medicover.pl
Raport „Praca. Zdrowie. Ekonomia. Perspektywa 2021” można pobrać lub zobaczyć tutaj zdrowafirma.medicover.pl/raport
Źródła:
- Badania CAWI (ankiety online) zrealizowanego przez ARC Rynek i Opinia w dniach 13-16 lutego 2018 roku, na reprezentatywnej grupie Polaków, N=900.
- W 2020 spadła liczba wszystkich porad, co było związane z ograniczeniami epidemiologicznymi Covid-19.
- The art of life and death: 14-year follow-up analyses of associations between arts engagement and mortality in the English Longitudinal Study of Ageing. Daisy Fancourt, Andrew Steptoe. British Medical Journal 2019.
