W odpowiedzi na toczącą się debatę dotyczącą równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, a także pod wpływem globalnych trendów w organizacji pracy, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej uruchamia pilotażowy program skrócenia czasu pracy – pierwszy tak szeroko zakrojony eksperyment w Europie Środkowo-Wschodniej.
Według inicjatorów program ma umożliwić przedsiębiorstwom i instytucjom publicznym testowanie różnych modeli organizacji pracy bez konieczności obniżania wynagrodzeń, a jego wyniki mają stanowić podstawę do ewentualnych zmian legislacyjnych, dostosowanych do specyfiki poszczególnych sektorów gospodarki. Skrócenie czasu pracy to dopiero początek – prawdziwa zmiana zaczyna się od zarządzania czasem i kompetencjami.
Polska na tle Europy – wciąż pracujemy najdłużej
Przypomnijmy, że dane Eurostatu za 2024 rok wskazują, że średni tygodniowy czas pracy w Polsce wyniósł 38,9 godziny, znacząco przekraczając średnią unijną wynoszącą 36 godzin.
Nawet koncentrując się wyłącznie na pracownikach zatrudnionych na pełen etat, Polska zajmuje szóste miejsce wśród wszystkich państw UE ze średnią 41,3 godziny, czyli wciąż powyżej średniej UE dla pełnego etatu wynoszącej 40,6 godziny, stąd skrócenie czasu pracy jest tak istotnym tematem, zwłaszcza w kontekście europejskich doświadczeń.
Skrócenie czasu pracy jako sprawdzian gotowości do transformacji
Stałe plasowanie się Polski wśród krajów UE z najdłuższymi godzinami pracy stanowi wyraźny kontrast w stosunku do rosnącego globalnego trendu skracania czasu pracy. Program pilotażowy Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w zakresie skrócenia czasu pracy może więc zapoczątkować głęboką transformację społeczną w Polsce, ponieważ zaprojektowano go z myślą o szerokim udziale, umożliwiając aplikowanie różnym podmiotom: przedsiębiorcom prywatnym i publicznym, jednostkom samorządu terytorialnego, fundacjom, czy stowarzyszeniom.
Brytyjskie doświadczenia czterodniowego tygodnia pracy
Jeden z najbardziej obszernych programów pilotażowych czterodniowego tygodnia pracy na świecie przeprowadziła Wielka Brytania. W próbie (trwającej od czerwca do grudnia 2022 roku) wzięło udział 61 firm i około 2900 pracowników, przy czym kluczowe było utrzymanie pełnego wynagrodzenia za skrócone godziny pracy.
Wyniki były imponujące: firmy odnotowały średni wzrost przychodów o 35% w porównaniu do podobnych okresów w poprzednich latach, co wskazuje na zdrowy wzrost w okresie skróconego czasu pracy. Wskaźnik rotacji pracowników znacząco spadł o 57% w okresie próbnym, a absencja z powodu zwolnień lekarskich zmniejszyła się o 39%.
Co więcej, wpływ na produktywność był również pozytywny; ogólnie pozostała ona stabilna lub, w wielu przypadkach, wyraźnie wzrosła. Pracodawcy ocenili swoją produktywność i efektywność w ciągu sześciu miesięcy pilotażu średnio na 7,5 w skali od 0 do 10.
Polscy pracodawcy między sceptycyzmem a otwartością
Z badania Barometr Polskiego Rynku Pracy, przygotowanego przez Personnel Service wynika, że polscy przedsiębiorcy są niemal po równo podzieleni w kwestii wprowadzenia czterodniowego
tygodnia pracy. Jak wskazują autorzy raportu, rozwiązanie to popiera 43 proc. firm, podczas gdy 40 proc. jest mu przeciwnych, a 17 proc. nie ma zdania.
Pracodawcy obawiają się skróconego czasu pracy z kilku kluczowych powodów, które koncentrują się głównie na potencjalnym wzroście kosztów, wyzwaniach organizacyjnych oraz niepewności co do utrzymania produktywności.
Niemiecki pilotaż jako przedefiniowanie sposobu zarządzania przepływem pracy
Cennym odniesieniem w tym kontekście jest niemiecki pilotaż realizowany przez organizację 4 Day Week Germany i firmę doradczą Intraprenör. Obejmował on 45 firm działających w różnych sektorach, które przez sześć miesięcy testowały skrócony tydzień pracy z pełnym zachowaniem wynagrodzeń.
Efekty były spójne z rezultatami brytyjskimi: wzrost efektywności operacyjnej, poprawa samopoczucia pracowników oraz wysoka chęć kontynuacji nowego modelu po zakończeniu testów. Aż 71% firm zdecydowało się utrzymać skrócony tydzień pracy na stałe.
Co istotne, respondenci podkreślali, że największą zmianą nie było skrócenie liczby godzin, ale przedefiniowanie sposobu zarządzania przepływem pracy, skrócenie i lepsze przygotowanie spotkań, wdrożenie narzędzi cyfrowych oraz efektywniejsze rozpisywanie zadań w czasie. To nie liczba godzin była kluczem do sukcesu, lecz jakość ich wykorzystania i organizacyjna gotowość do transformacji.
Planowanie, kompetencje, digitalizacja – warunki sukcesu w polskich firmach
Na podstawie mojego doświadczenia we wdrażaniu zmian organizacyjnych w firmach produkcyjnych i usługowych w Polsce mogę z pełnym przekonaniem powiedzieć: skrócenie czasu pracy to nie kwestia jedynie kalendarza – to weryfikacja dojrzałości operacyjnej firmy.
Organizacje, które nie przeanalizowały alokacji zadań, nie zmapowały kompetencji pracowników i nie wprowadziły skutecznych narzędzi do zarządzania priorytetami, mogą bardzo szybko zmierzyć się z ujawnieniem problemów, które dotąd były niwelowane „nadgodzinową elastycznością”. Szczególnie dotyczy to firm, które funkcjonują w środowisku o niskim stopniu digitalizacji i rozproszonym zarządzaniu.
Z moich obserwacji wynika, że firmy, które potraktowały tę zmianę nie jako zagrożenie, ale jako impuls do usprawnienia planowania, zarządzania wiedzą i komunikacji, zyskały więcej, niż mogły przypuszczać – m.in. poprzez ograniczenie rotacji i wzrost efektywności przy mniejszym nakładzie czasu. Kluczem do sukcesu jest jednak świadome przeprojektowanie procesów pracy i wdrożenie narzędzi, które pozwalają skutecznie zarządzać czasem, zadaniami i kompetencjami – w sposób skoordynowany i transparentny.
Skrócony czas pracy sam z siebie nie przyniesie rezultatów – dopiero w połączeniu z dojrzałym zarządzaniem i cyfrowym wsparciem staje się realną szansą na poprawę efektywności i dobrostanu zespołów.
________________________________________________________
Autor komentarza: Błażej Migoń, ekspert w zakresie cyfryzacji HR.
Od ponad 20 lat aktywnie kształtuje i optymalizuje procesy biznesowe w obszarze HR, pomagając organizacjom w ich digitalizacji oraz dostosowaniu do dynamicznie zmieniających się wyzwań rynkowych. Jako Product Manager i Business Development Expert aktywnie uczestniczył w rozwoju produktów informatycznych, dbając o ich zgodność z najlepszymi praktykami rynkowymi i realnymi potrzebami użytkowników.
