W miejscu pracy często celebrujemy ważne momenty z życia pracowników – śluby, narodziny dzieci, awanse. Cieszymy się razem z nimi, wysyłamy życzenia, organizujemy wspólne spotkania. Ale życie składa się także z wydarzeń trudnych, granicznych – takich, wobec których wielu z nas czuje bezradność. Jednym z nich jest śmierć bliskiej osoby. Tymczasem żałoba w miejscu pracy wciąż pozostaje tematem tabu, a pracownicy po stracie często zostają z nią sami.

Z doświadczenia Fundacji Nagle Sami, która od ponad 14 lat wspiera osoby w żałobie, wynika, że pracownicy wracający do pracy po śmierci kogoś bliskiego rzadko otrzymują odpowiednie wsparcie. A przecież człowiek, który w najtrudniejszym momencie życia czuje się zaopiekowany przez organizację, zapamięta to na długo. To buduje lojalność, zaufanie i głębokie poczucie przynależności.

Żałoba w liczbach – doświadczenie, które dotyczy każdego

Rocznie w Polsce umiera ponad 470 tysięcy osób, a dodatkowo dochodzi do ponad 40 tysięcy poronień. Za każdą z tych liczb stoją kolejne osoby – rodziny, przyjaciele, współpracownicy. To znaczy, że w niemal każdej firmie w danym roku ktoś mierzy się z żałobą. Choć śmierć jest częścią życia, wciąż nie potrafimy o niej rozmawiać. W pracy unikamy tematu, bo boimy się powiedzieć coś „nie tak”, nie wiemy, jak się zachować. Tymczasem osobie w żałobie towarzyszy poczucie osamotnienia i wykluczenia społecznego.

Rozmowa – klucz do zrozumienia potrzeb

Pierwszym krokiem do wsparcia pracownika w żałobie powinna być rozmowa. Nie musi być długa ani idealna – wystarczy szczera chęć wysłuchania. Warto zapytać, jak się czuje, czego potrzebuje, czy chce wrócić do obowiązków od razu, czy potrzebuje czasu. Z perspektywy HR i liderów szczególnie ważne jest unikanie zwrotów typu „powinieneś już się pozbierać” czy „czas leczy rany” i wszelkich „złotych rad”. Lepiej powiedzieć: „Jestem, jeśli będziesz chciał porozmawiać” lub „Jeśli potrzebujesz wsparcia psychologa, możemy to zorganizować”.

Takie komunikaty dają przestrzeń i poczucie bezpieczeństwa. Rozmowa może też być niekiedy po prostu wspólnym milczeniem. Osobie w żałobie trzeba dać swoją obecność, taką empatyczną obecność. Ponieważ żałoba jest procesem indywidualnym i nie ma jednej recepty, jednego wzoru zachowań i każdy może reagować inaczej i czego innego potrzebować. Dlatego osoba w żałobie będzie najlepszym drogowskazem we własnej sprawie. Wsłuchajmy się w to czego potrzebuje.

Obowiązki prawne to dopiero początek

Polskie prawo pracy przewiduje minimalne rozwiązania i zobowiązania pracodawcy związane ze śmiercią bliskiej osoby: urlop okolicznościowy (1–2 dni), odprawę pośmiertną czy urlop macierzyński po poronieniu lub martwym urodzeniu. To jednak nie wystarcza. Prawdziwie wspierające firmy idą o krok dalej. Niektóre, dojrzałe organizacje, z którymi współpracuje Fundacja Nagle Sami, decydują się na dodatkowe dni wolne, elastyczny tryb pracy, wsparcie finansowe, a nawet sponsorowanie konsultacji psychologicznych czy grup wsparcia.

Zdarza się, że pracodawca otacza opieką rodzinę zmarłego pracownika, fundując stypendia dla jego dzieci czy organizując zbiórki wśród zespołu. Takie gesty nie są tylko wyrazem empatii – to element budowania odpowiedzialnej, inkluzywnej kultury organizacyjnej. Stare powiedzenie, że prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie – jest tu bardzo adekwatne. To właśnie sposób w jaki podchodzimy do trudnych tematów i świadczy o nas jako ludziach i odpowiedzialnych pracodawcach.

Elastyczność i empatia w praktyce HR

W okresie żałoby warto umożliwić pracownikowi przejściowe zmniejszenie obciążenia zadaniami, pracę w trybie hybrydowym lub zmianę zakresu obowiązków. W wielu firmach dobrze sprawdzają się rozwiązania takie jak np. kilka dodatkowych dni wolnych finansowanych przez pracodawcę. To drobne zmiany, które mogą przynieść ogromną ulgę. Ważne, by decyzje były podejmowane indywidualnie, w dialogu z pracownikiem, a nie w oparciu o sztywne regulaminy.

Wsparcie dla zespołu – nie zapominajmy o współpracownikach

Śmierć dotyka nie tylko osoby w żałobie, lecz także jej zespół. Współpracownicy często nie wiedzą, jak się zachować wobec koleżanki lub kolegi po stracie. Czy wspominać o zmarłym? Czy zaprosić na wspólne spotkanie? Niepewność może prowadzić do dystansu i wykluczenia. Dlatego coraz więcej firm decyduje się na warsztaty lub konsultacje prowadzone przez psychologów i interwentów kryzysowych. Pomagają one zespołowi zrozumieć, jak wspierać osobę po stracie, jak reagować na emocje, jak rozmawiać. Takie działania minimalizują napięcia i wzmacniają wzajemne zaufanie w grupie.

Szkolenia i procedury – budowanie kultury wsparcia

Fundacja Nagle Sami od lat prowadzi programy szkoleniowe dla działów HR i menedżerów. Ich celem jest przygotowanie organizacji do reagowania na trudne sytuacje – śmierć pracownika, żałobę członka zespołu, kryzys psychiczny. Podczas szkoleń omawiamy zarówno aspekty prawne, jak i psychologiczne: komunikacja wewnętrzna, zarządzanie emocjami, organizacja pracy po stracie, a także metody wsparcia zespołu. Dzięki temu firmy wypracowują własne procedury i standardy działania, które w kryzysowych momentach pozwalają reagować szybko, empatycznie i profesjonalnie.

Dobrą praktyką są również pracownicze grupy wsparcia – coraz częściej spotykane w dużych organizacjach. Tworzą one bezpieczną przestrzeń do rozmowy o stracie, emocjach i powrocie do codzienności. Pracownicze grupy wsparcia tworzą w organizacjach zwykle najbardziej zaangażowani pracownicy, którzy troszczą się o innych. Mądre korzystanie z ich zasobów – może być bardzo rozwojowe dla firmy.

Kultura organizacyjna, która nie boi się trudnych emocji

Budowanie kultury organizacyjnej opartej na empatii i inkluzywności wymaga odwagi. Ale to właśnie taka kultura przyciąga i zatrzymuje ludzi. Pracownik, który widzi, że firma potrafi stanąć przy nim w chwili najtrudniejszej, staje się jej ambasadorem. Dla pracodawcy to nie tylko gest – to inwestycja w dobrostan, zaangażowanie i lojalność zespołu.

Podsumowanie – od tabu do standardu

Wsparcie pracownika w żałobie to nie dodatkowy obowiązek działu HR. To wyraz dojrzałości organizacji. Firmy, które potrafią towarzyszyć swoim ludziom w trudnych momentach, pokazują, że człowiek jest dla nich naprawdę wartością. Żałoba nie musi być tematem tabu w pracy – może stać się testem empatii, solidarności i odpowiedzialności społecznej. A ten test warto zdać – dla dobra ludzi i dla dobra firmy.
_______________________________

Fundacja Nagle Sami powstała z myślą o osobach, które doświadczyły straty. Śmierć bliskiej osoby, poronienie, rozstanie z partnerem, utrata pracy. Poczucie straty wpisuje się w nasze życie pojawiając się na wielu jego płaszczyznach. Za każdym razem jednak jest ono bolesnym doświadczeniem. Wiemy, że proces przechodzenia przez wszystkie jego etapy jest sprawą niezwykle indywidualną. Słuchamy, wspieramy, jesteśmy dla Was.