Przez ponad 70 lat Polska była krajem emigracyjnym, ale od 2014 roku zaczęła odnotowywać wzrost liczby imigrantów, głównie z Ukrainy, a także z Afryki, Azji i Bliskiego Wschodu. Postulowane są regulacje zapobiegające destabilizacji państwa przez napływ imigrantów, w tym możliwość czasowego zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl. Jak firmom przygotować się do nadchodzących zmian?
Rada Ministrów RP przyjęła uchwałę, która dotyczy przyjęcia dokumentu „Odzyskać kontrolę. Zapewnić bezpieczeństwo. Kompleksowa i odpowiedzialna strategia migracyjna Polski na lata 2025-2030”. Priorytetem w kwestii migracji będzie bezpieczeństwo państwa. Poza tym strategia skupia sią na kluczowych obszarach interwencji państwa w kwestii migracji – warunkach dostępu do rynku pracy, integracji, dostępie do ochrony krajowej i międzynarodowej, porusza ważny temat związany z obywatelstwem polskim i repatriacją.
Co się zmieni?
Efektem wdrożenia Strategii migracyjnej będzie stworzenie przejrzystych i bezpiecznych zasad imigracji do Polski kontrolowanych przez instytucje państwowe. Kluczowe znaczenie ma mieć znajomość języka polskiego i respektowanie norm społecznych przez imigrantów. Dotyczy to także osób ubiegających się o obywatelstwo RP.
Zgodnie z harmonogramem prac pierwsze półrocze br. jest poświęcone opracowaniu projektów nowych aktów prawnych, w tym nowej ustawy o cudzoziemcach. Opracowywane prawie przez rok ustawy mają na celu m.in. uregulowanie rynku pracy w Polsce, w tym dla cudzoziemców, usprawnić prace urzędom i (wg założenia) pracodawcom. Dwie z modyfikowanych ustaw już podpisane przez Prezydenta RP i czekają na wejście w życie (raczej ma to nastąpić już początkiem maja br.).
Dostrzegany w mediach odbiór planowanych zmian w przepisach jest raczej negatywny. Co nie znaczy, że wszyscy widzą to w ten sam sposób. Zdania są podzielone – cieszy brak podwyższenia kar za nielegalne zatrudnienie, brak zmiany dot. zatrudniania na podstawie umów cywilnoprawnych czy zniesienie tzw. testu rynku pracy. Mniej natomiast cieszą (raczej z powodu nie wiedzy, co to z czym to się je) nowe obowiązki pracodawców. Czy zmiany spełnią oczekiwania zakładane przez ustawodawcę? Czy pracodawcy się przekonają, że są usprawnieniem, a dodatkowe obowiązki nie będą obciążeniem dla nich? Czas pokaże.
Wpływ na rynek pracy i działy HR
Strategia migracyjna Polski na lata 2025–2030 zarówno ułatwi, jak i utrudni pracę firmom zatrudniającym cudzoziemców — zależy to od kontekstu i profilu firmy. Działy HR będą musiały dostosować się do nowych procedur, a zwiększona kontrola nad zatrudnianiem cudzoziemców wymusi na działach HR ścisłe przestrzeganie przepisów i procedur legalizacji pracy. To oznacza, że jak nigdy przedtem, koniecznym będzie posiadanie aktualnej wiedzy na temat przepisów migracyjnych oraz umiejętność oceny kwalifikacji kandydatów w kontekście punktowego systemu.
Napływ pracowników z różnych krajów może wzbogacić kulturę organizacyjną, ale również wymagać działań integracyjnych i adaptacyjnych. Preferencje dla zawodów deficytowych mogą wpłynąć na strukturę zatrudnienia, zwiększając udział specjalistów z określonych branż.
Rekomendacje dla działów HR i firm
Strategia migracyjna wprowadza istotne zmiany, które będą miały szeroki wpływ na rynek pracy, funkcjonowanie działów HR oraz kulturę organizacyjną firm. Dostosowanie się do tych zmian może wymagać szeregu aktywności, takich jak:
- Szkolenia i rozwój kompetencji: częste inwestowanie w szkolenia z zakresu prawa migracyjnego, prawa pracy i zarządzania różnorodnością kulturową.
- Współpraca z ekspertami: konsultacje z prawnikami i specjalistami ds. migracji w celu zapewnienia zgodności z przepisami.
- Adaptacja procesów rekrutacyjnych: dostosowanie procedur rekrutacyjnych do nowych wymogów, w tym przygotowanie do obsługi punktowego systemu oceny kandydatów.
- Promowanie integracji kulturowej: wdrażanie programów integracyjnych i szkoleń międzykulturowych dla pracowników.
Proponowane działania mogą ułatwić pracę firmom, dać większą przejrzystość i przewidywalność, uporządkować rekrutację cudzoziemców i zmniejszyć ryzyko nielegalnego zatrudnienia. Dodatkowo utworzenie jasnych kryteriów rekrutacji pozwoli skrócić czas oceny i podjęcia decyzji, kto może legalnie pracować w naszym kraju i dlaczego. Ponieważ strategia kładzie duży nacisk na cyfryzacje i automatyzacje procesów, może to spowodować mniej biurokracji = mniej błędów i przestojów. Elektroniczne wnioski i dokumentacja mają przyspieszyć procedury legalizacyjne.
Pracodawcy w zawodach szczególnie poszukiwanych (np. IT, budownictwo, zdrowie) będą mieli łatwiejszy dostęp do kandydatów z zagranicy.
Czy strategia ułatwi pracę firmom?
Tak, ale głównie tym które działają legalnie, zatrudniają specjalistów i są gotowe dostosować się do zmian. Nieco trudniej będzie firmom działającym w sektorach niskopłatnych i sezonowych, które dotychczas korzystały z mniej formalnych form zatrudnienia.
Jakich utrudnień spodziewać się?
Firmy będą musiały lepiej dokumentować proces rekrutacji, oferować konkurencyjne wynagrodzenia i dbać o zgodność z przepisami migracyjnymi co oznacza więcej obowiązków formalnych dla pracodawców. Wdrożenie nowych systemów cyfrowych i zmian w urzędach może chwilowo wydłużyć czas oczekiwania (np. na pozwolenia czy weryfikację dokumentów).
Jak firmy mogą się przygotować już teraz?
Dobrze przygotowana firma zyska przewagę konkurencyjną, zanim zmiany faktycznie wejdą w życie pełną parą. Poniżej przygotowaliśmy praktyczna lista kroków, jakie warto podjąć już teraz, by przygotować się do realizacji strategii migracyjnej 2025–2030.
I Audyt obecnych procesów zatrudniania cudzoziemców:
Ilu cudzoziemców zatrudnia firma, na jakich zasadach i z jakich krajów?
Ocena zgodności obecnych praktyk z obowiązującym i nadchodzącym prawem
Analiza struktury umów – czy są umowy o pracę czy cywilnoprawne? Czy są zgodne z wymogami?
II Szkolenia dla działu HR i menedżerów
Przeszkolenie przynajmniej jednej osoby jako „eksperta wewnętrznego”.
Szkolenia z prawa migracyjnego, legalizacji pobytu i praktyk, jak oceniać kwalifikacje kandydatów zagranicznych i weryfikować dokumenty.
III Kultura i integracja
Budowanie kultury organizacyjnej opartej na różnorodności
Zbadanie klimatu kulturowego w firmie – czy cudzoziemcy czują się włączeni?
Wdrożenie programów integracyjnych, np. wspólne warsztaty językowe, dni kultury
Zachęcanie do dzielenia się wiedzą i różnorodnymi doświadczeniami w zespołach
IV Praca z ekspertami
Współpraca z kancelariami prawnymi specjalizującymi się w migracjach
Outsourcing części procesów kadrowych
Strategia przewiduje pełną cyfryzację procesu – firmy „papierowe” zostaną w tyle
Zbudowanie bazy danych i dokumentacji cyfrowej
Przygotowanie się do przejścia na e-dokumentację i e-obieg dokumentów (w tym zezwoleń)
Praca nad ustandaryzowaniem dokumentów rekrutacyjnych i kadrowych
WARTE UWAGI
- Czy Twoja firma kwalifikuje się do preferencyjnego traktowania?
- Czy zatrudniasz w zawodach deficytowych?
- Czy oferujesz konkurencyjne wynagrodzenie?
- Czy Twoi kandydaci mogą zyskać dodatkowe punkty (np. wykształcenie, język, kraj
- pochodzenia)?
A co dalej po 2030 roku? Jak będzie wyglądać polityka migracyjna Polski?
Mamy już ustaloną strategię migracyjną na najbliższe 5 lat. Czego zatem możemy spodziewać się dalej? Patrząc na obecną sytuacje geopolityczną, zmiany i prognozy, do 2030 roku Polska stanie przed kluczowymi wyzwaniami demograficznymi, gospodarczymi i społecznymi, które wpłyną na przyszłą politykę migracyjną. W przypadku braku podjęcia odpowiednich działań, możemy zmierzyć się z problemami podobnymi do tych, które dotknęły Niemcy, Francję czy Szwecję.
Jeśli Polska nie będzie mieć skutecznych mechanizmów selekcji, może powtórzyć błędy Niemiec i Francji, przyjmując migrantów trudnych do integracji z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu.
Brak integracji może prowadzić do powstawania zamkniętych społeczności, a nieodpowiednia selekcja imigrantów może spowodować napięcia społeczne. Jeśli Polska nie zadba o te regulacje, może dojść do eksploatacji taniej siły roboczej (niskie płace, praca „na czarno”).
Po 2030 roku nasz kraj stanie przed kluczowymi wyzwaniami demograficznymi i gospodarczymi, które wymuszą skuteczne zarządzanie migracją. Spadek liczby ludności, starzejące się społeczeństwo oraz potrzeby rynku pracy sprawią, że kontrolowana i dobrze zarządzana migracja stanie się niezbędna dla dalszego rozwoju kraju. Zatem Strategia migracyjna musi uwzględniać i realizować zarówno potrzeby gospodarcze, jak i społeczne, w tym bezpieczeństwo, ale też moralne.
Autorzy:
Anastasia Leonova – Lead Immigration Advisor,
Michał Panek – Manager, CRIDO
