Racjonalne usprawnienia są podstawą budowania różnorodnych zespołów. Tymczasem ponad połowa pracodawców, którzy mają doświadczenia we współpracy z osobami z niepełnosprawnościami, nie zna tego pojęcia. Z kolei aż 71,7% pracowników z niepełnosprawnościami nigdy nie spotkało się z tym terminem. Takie wnioski płyną z raportu „Pracodawca na TAK – racjonalne usprawnienia w pracy dla osób z niepełnosprawnościami” przygotowanego przez Fundację TAKpełnosprawni na podstawie wyników ogólnopolskiej ankiety.
Badanie pokazało, że problemem jest również brak odpowiedniej komunikacji ze strony osób potrzebujących usprawnień w pracy. Tylko 41,2% respondentów kiedykolwiek zwróciło się do pracodawców z prośbą o usprawnienia, a głównym powodem jest brak wiedzy oraz strach przed reakcją otoczenia. Wyniki jasno pokazują, że obie strony rynku pracy potrzebują odpowiedniej edukacji, aby mogły efektywniej ze sobą współpracować.
Tegoroczna edycja badania skupiła się na ocenie świadomości, stanu faktycznego i gotowości firm do wdrożenia racjonalnych usprawnień. Chodzi o działania, które ułatwiają zatrudnienie, awans i pracę w zawodzie osobom z niepełnosprawnościami i zarazem zwiększają ich produktywność na równi z innymi pracownikami bez obciążenia dla pracodawcy. Co ważne, racjonalne usprawnienia powinny być zgłoszone przez osobę z niepełnosprawnością, a ich niewdrożenie bez podania przyczyn stanowi naruszenie zasady równego traktowania i może być jednym z przejawów dyskryminacji. Mimo to nadal mało pracowników prosi o racjonalne usprawnienia, a głównym powodem jest brak wiedzy oraz strach przed reakcją otoczenia.
– W dzisiejszym świecie, gdzie różnorodność (także na rynku pracy) jest faktem, traktowanie wszystkich osób w ten sam sposób nie jest wystarczające do wyrównywania szans. Do każdego pracownika trzeba podejść indywidualnie. Tutaj z pomocą przychodzą racjonalne usprawnienia, które – jak pokazało nasze badanie – wciąż są pojęciem obcym na rynku pracy. Chcemy to zmienić zachęcając zarówno pracodawców, jak i pracowników-osoby z niepełnosprawnościami do wypracowywania nowych standardów, które pozwolą stworzyć przyjazne i inkluzywne miejsca pracy, – powiedziała Agata Robińska, prezeska zarządu Fundacji TAKpełnosprawni.
W badaniu udział wzięło 124 pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami, z czego 47,6% stanowiły duże firmy, 31,5% średnie, 12,9% małe i 8,1% mikro. Swoimi spostrzeżeniami podzieliło się także 449 osób z niepełnosprawnościami, wśród nich 374 było aktywnych na rynku pracy, a 75 nie pracowało, ale zamierzało podjąć zatrudnienie.
Racjonalne usprawnienia są cenne dla wszystkich pracowników
Osoby z niepełnosprawnością zwracały uwagę, że największe wyzwanie dla nich stanowią bariery obecne na stanowiskach pracy, a nie sama niepełnosprawność. Zatem kluczowe jest podjęcie działań pozwalających na zniwelowanie różnic w zakresie możliwości fizycznych i intelektualnych pracowników, poprzez wdrażanie racjonalnych usprawnień. A te, wbrew powszechnym obawom, nie zawsze wymagają od pracodawców dużych nakładów finansowych. Zdecydowana większość, bo ponad ¾ badanych pracodawców przyznała, że tylko część wdrożonych racjonalnych usprawnień wymagała od nich nakładów finansowych. Warto przy tym zaznaczyć, że w przypadku konieczności poniesienia kosztów, pracodawca ma możliwość pozyskania środków m.in. na wyposażenie stanowiska pracy czy przystosowanie go do potrzeb osoby z niepełnosprawnością. Środki te, zgodnie z ustawą, PFRON przekazuje samorządom powiatowym. I to właśnie w swoim powiatowym urzędzie pracy lub powiatowym centrum pomocy rodzinie pracodawca może uzyskać informacje o dostępnym wsparciu.
Proste kroki wielkiej wagi
Wśród najczęściej wdrażanych racjonalnych usprawnień pracodawcy wymienili m.in.: elastyczny czas pracy, pracę na część etatu, dostosowany zakres obowiązków oraz dostępność architektoniczna. Z kolei ankietowani pracownicy wśród najczęściej spotykanych usprawnień organizacyjnych wskazywali: elastyczny czas pracy, pracę zdalną, ergonomiczne stanowisko czy spokojniejsze miejsce do pracy. Pomysłów na sprawdzone racjonalnie usprawnienia jest więcej, ich pełna lista jest dostępna w raporcie. Warto jednak pamiętać, że nie ma uniwersalnych rozwiązań pasujących do każdej organizacji. Racjonalne usprawnienia powinny być przede wszystkim dopasowane do charakteru danej firmy oraz oczekiwań jej pracowników, a to z kolei wymaga otwartego dialogu pomiędzy pracodawcą a osobami ze zróżnicowanymi potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności. Ale warto podjęć ten wysiłek. Dopasowanie miejsca pracy do różnorodnych potrzeb przekłada się bezpośrednio na większą produktywność zespołu, mniejszą rotację pracowników czy szerszy dostęp do nowych talentów.
W raporcie można też znaleźć inspirujące wypowiedzi wielu osób z niepełnosprawnościami pracujących w polskich firmach, które podzieliły się swoją perspektywą i doświadczeniami związanymi z usprawnieniami w miejscu pracy. Obala to mit, że w Polsce brakuje inkluzywnych pracodawców dbających o wyrównywanie szans. Dodatkowo, przykłady firm pokazują, że wielu pracodawców aktywnie angażuje się w tworzenie przyjaznych i dostępnych miejsc pracy, a ich podejście do racjonalnych usprawnień potwierdza rosnącą świadomość i gotowość do wspierania pracowników z niepełnosprawnościami.
Potrzeba zmian wciąż jest duża
Badanie pokazało również, że zaledwie 8,6% pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami, posiada politykę racjonalnych usprawnień. To zbiór zasad, który pełni funkcję drogowskazu, w jaki sposób dana firma podchodzi do tego zagadnienia. Kluczowym składnikiem sukcesu takiej polityki jest jasne i trwałe zobowiązanie wyższej kadry zarządzającej do jej przestrzegania. Niski odsetek firm, które mają zdefiniowaną politykę racjonalnych usprawnień pokazuje, jak dużo jest jeszcze do zrobienia w tym zakresie.
________________________________________________________
O badaniu
Badanie wspierała agencja badawcza SW Research. Patronat honorowy nad projektem objęła Ambasada Stanów Zjednoczonych. Partnerem merytorycznym jest ILO Global Business and Disability Network. Partnerami głównymi raportu są Orange Polska i Santander Bank Polska. O dostępność cyfrową raportu zadbał Atos. W gronie partnerów wspierających znalazły się też takie instytucje, jak ABSL, Konfederacja Lewiatan, Karta Różnorodności, Polskie Forum HR, Fundacja Atypika, Towarzystwo Gest, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundacja Poland Business Run, Job Impulse Polska, Diversity Hub, Kancelaria Onlex i Flexi.pl.
O Fundacji:
Fundacja TAKpełnosprawni promuje zatrudnienie i inkluzję osób z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy. Organizacja powstała, aby wspierać dwie ważne dla nas grupy: osoby z niepełnosprawnościami szukające zatrudnienia oraz świadomych pracodawców gotowych do tworzenia różnorodnych zespołów.
